{"4":"

Można by pomyśleć, że „Aksamitka” to nazwa kwiatu albo materiału. Tymczasem za tą miękko brzmiącą nazwą stoi burzliwa historia husyckiego dowódcy, który w XV wieku kontrolował okolice Pienin i prawdopodobnie korzystał z tej właśnie jaskini jako jednej z kryjówek.

\n\n

Husyci na Spiszu – tło wydarzeń

W latach 30. i 40. XV wieku husyci prowadzili intensywne działania zbrojne na terenie Zamagurza i Spisza. Husyci stanowili radykalny ruch religijno-społeczny wywodzący się z Czech. Ich obecność w regionie miała dwa główne etapy: najazdy zbrojne (m.in. 1431 i 1433), podczas których łupiono m.in. Czerwony Klasztor i pobliskie wsie, oraz późniejszy okres tzw. braciaków – oddziałów, które osiedliły się na miejscu, budowały umocnienia i żyły z poparcia lokalnej ludności.

W 1452 roku doszło do zwrotu – jeden z głównych dowódców, Jan Jiskra, zawarł pokój z królem Węgier i opuścił region. Nie wszyscy jednak poszli w jego ślady. Część wojsk pozostała na miejscu, a ich najbardziej znanym przywódcą był Peter Axamit.

\n\n

Peter Axamit – człowiek, który został

Peter Axamit był postacią charyzmatyczną i skuteczną militarnie. Po wycofaniu się Jiskry odmówił opuszczenia Spisza i rozpoczął niezależne działania zbrojne. Tworzył obozy, zdobywał wsie, a jego oddziały rosły w siłę – głównie dzięki napływowi ludzi z niższych warstw społecznych.

Jeden z jego ufortyfikowanych obozów znajdował się w okolicach Haligowiec, gdzie dziś znajduje się jaskinia Aksamitka. Nie ma jednoznacznych dowodów archeologicznych, że sam Axamit ukrywał się w jaskini, ale legenda była tak silna, iż z czasem zaczęto wiązać to miejsce z jego nazwiskiem.

\n\n

Z nazwiska do nazwy – legenda, która przetrwała

Jest bardzo prawdopodobne, że od nazwiska „Axamit” pochodzi współczesna nazwa jaskini – Aksamitka. Przekształcenie fonetyczne i dodanie żeńskiej końcówki są typowe dla nazw geograficznych. W ten sposób imię husyckiego wodza przeniknęło do kartografii i lokalnej toponimii.

Dziś jaskinia Aksamitka, chroniona jako pomnik przyrody, nie przyciąga już wojowników, ale badaczy, przyrodników i turystów. I choć Axamit zniknął z politycznej sceny, jego legenda wciąż tkwi w cieniu Haligowskich Skał. Podobnych przykładów jest wiele – nazwy geograficzne często wywodzą się z dawnych wydarzeń lub od postaci historycznych. Przykładem może być Góra Zyndrama koło Łącka, której nazwa również nawiązuje do konkretnej postaci i opowieści związanej z historią.

","13":"

One might think that “Aksamitka” is the name of a flower or a fabric. Yet behind this soft-sounding name lies the turbulent story of a Hussite leader who, in the 15th century, controlled the Pieniny area and most likely used this very cave as one of his hideouts.

\n\n

The Hussites in Spiš – Historical Background

In the 1430s and 1440s, the Hussites carried out intensive military campaigns in the Zamagurie and Spiš regions. The Hussites were a radical religious and social movement originating in Bohemia. Their presence in the area had two main phases: armed raids (notably in 1431 and 1433), during which places such as Červený Kláštor and nearby villages were plundered, and the later period of the so-called bratríci – armed groups who settled in the region, built fortifications, and lived with the support of the local population.

In 1452 a turning point came – one of the main leaders, Jan Jiskra, made peace with the King of Hungary and left the region. However, not all followed his example. Some troops remained, and their most famous commander was Peter Axamit.

\n\n

Peter Axamit - the man who stayed

Peter Axamit was a charismatic figure and an effective military leader. After Jiskra’s withdrawal, he refused to leave Spiš and began independent military operations. He established camps, captured villages, and his forces grew stronger – mainly thanks to the influx of people from the lower social classes.

One of his fortified camps was located in the area of Haligovce, where the Aksamitka Cave lies today. Although there is no conclusive archaeological evidence that Axamit himself hid in the cave, the legend became so strong that, over time, the place came to be associated with his name.

\n\n

From Surname to Name - A legend that endured

It is highly probable that the modern name of the cave – Aksamitka – derives from the surname “Axamit.” The phonetic transformation and the addition of a feminine ending are typical for geographical names. In this way, the name of the Hussite leader entered local cartography and toponymy.

Today, Aksamitka Cave, protected as a natural monument, no longer attracts warriors but rather researchers, naturalists, and tourists. And although Axamit disappeared from the political stage, his legend still lingers in the shadow of the Haligovské Rocks. Similar examples are plentiful – geographical names often originate from past events or historical figures. One such case is Zyndram’s Hill near Łącko, whose name also refers to a specific person and a story tied to history.

","14":"

Mohlo by sa zdať, že „Aksamitka“ je názov kvetu alebo jemnej látky. Za týmto mäkko znejúcim menom sa však skrýva búrlivá história husitského veliteľa, ktorý v 15. storočí ovládal okolie Pienin a pravdepodobne využíval práve túto jaskyňu ako jedno zo svojich úkrytov.

\n\n

Husiti na Spiši - pozadie udalostí

V 30. a 40. rokoch 15. storočia viedli husiti intenzívne vojenské operácie na území Zamaguria a Spiša. Išlo o radikálne nábožensko-spoločenské hnutie pochádzajúce z Čiech. Ich prítomnosť v regióne mala dva hlavné etapy: ozbrojené vpády (napr. v rokoch 1431 a 1433), počas ktorých boli vyrabované Czerwony Klasztor a okolité dediny, a neskoršie obdobie tzv. bratríkov – oddielov, ktoré sa v kraji usadili, budovali opevnenia a žili s podporou miestneho obyvateľstva.

V roku 1452 nastal zlom – jeden z hlavných veliteľov, Jan Jiskra, uzavrel mier s uhorským kráľom a opustil región. Nie všetci však nasledovali jeho príklad. Časť vojska zostala na mieste a ich najznámejším vodcom sa stal Peter Axamit.

\n\n

Peter Axamit - muž, ktorý zostal

Peter Axamit bol charizmatickou postavou a vojensky veľmi schopným mužom. Po odchode Jiskru odmietol opustiť Spiš a začal samostatné vojenské aktivity. Zakladal tábory, obsadzoval dediny a jeho oddiely naberali na sile – najmä vďaka príchodu ľudí z nižších spoločenských vrstiev.

Jeden z jeho opevnených táborov sa nachádzal v okolí Haligoviec, kde sa dnes nachádza jaskyňa Aksamitka. Neexistujú jednoznačné archeologické dôkazy o tom, že by sa Axamit v jaskyni skutočne skrýval, no legenda bola natoľko silná, že sa toto miesto začalo spájať s jeho menom.

\n\n

Z mena do názvu – legenda, ktorá prežila

Je veľmi pravdepodobné, že názov jaskyne Aksamitka pochádza od mena „Axamit“. Fonetická úprava a pridaná ženská prípona sú typické pre geografické názvy. Tak sa meno husitského veliteľa prenieslo do kartografie a miestnej toponymie.

Dnes jaskyňa Aksamitka, chránená ako prírodná pamiatka, už neláka bojovníkov, ale vedcov, prírodovedcov a turistov. A hoci Axamit zmizol z politickej scény, jeho legenda stále žije v tieni Haligovských skál. Podobných príkladov je viac – geografické názvy často vznikajú na základe dávnych udalostí alebo historických postáv. Príkladom môže byť vrch Zyndrama pri obci Łącko, ktorého názov tiež odkazuje na konkrétnu osobnosť a s ňou spojený príbeh.